آموختن

توضیح تصویر،:جمجمه پارانتروپوس روباستوس دو میلیون ساله با چسباندن قطعات تکمیل شد

پژوهشگران استرالیایی می‌گویند کشف یک جمجمه دو میلیون ساله در آفریقای جنوبی شناخت بهتری از روند تکامل انسان به دست می‌دهد.

این جمجمه متعلق به یک پارانتروپوس روباستوس مذکر بود که از "عموزاده‌های" هومو ارکتوس است؛ گونه‌‌‌ای که تصور می‌شود از اجداد مستقیم انسان مدرن بوده باشد.

این دو گونه تقریبا در یک دوره زندگی می‌کردند، اما پارانتروپوس روباستوس زودتر منقرض شد.

محققان این کشف را هیجان آور خوانده اند.

دکتر انجلین لیس به بی بی سی گفت: "بیشتر رکوردهای فسیلی فقط شامل یک تک دندان می‌شود بنابراین پیدا کردن چنین نمونه‌‌‌ای واقعا نادر و خوش اقبالی است."

محققان از دانشگاه لا تروب ملبورن تکه‌های جمجمه را در سال ۲۰۱۸ در محوطه باستانی دریمولن در شمال ژوهانسبورگ کشف کردند.

این جمجمه درست چند متر آن طرف تر از نقطه‌‌‌ای که یک کودک هومو ارکتوس با قدمتی مشابه در سال ۲۰۱۵ کشف شد قرار داشت.

باستان شناسان با چند سال تلاش تکه‌های فسیل را به هم چسباندند و آن را تحلیل کردند. نتایج یافته‌های آنها روز سه شنبه در نشریه "نیچر، اکولوژی و تکامل" چاپ شد.

جسی مارتین از دیگر محققان این مطالعه به بی بی سی گفت که کار کردن با قطعات این فسیل مثل کار با "مقوای خیس" بود و اضافه کرد که او برای مکیدن آخرین ذرات خاک از آن از نی پلاستیکی استفاده کرد.

توضیح تصویر،:تکه‌های جمجمه سال ۲۰۱۸ در محوطه باستانی دریمولن در شمال ژوهانسبورگ کشف شد

"گونه‌های رقیب"

تصور می‌شود که سه هومینین (گونه‌های شبیه انسان) همزمان در آفریقای جنوبی رقیب هم بودند.

آقای مارتین می‌گوید که از این منظر، کشف این گونه از نمونه‌های نادر "تکامل خُرد" در داخل اصل و نسب انسانی است.

پارانتروپوس روباستوس دندان‌های بزرگ و مغز کوچکی داشت که آن را از هومو ارکتوس که مغز بزرگ و دندان‌های کوچکی داشت متمایز می‌کرد. تصور می‌شود که رژیم غذایی آن شامل خوردن گیاهان سفت مثل پوست درختان و ریشه‌های سطحی بوده باشد.

دکتر لیس می‌گوید: " پارانتروپوس روباستوس احتمالا در طول زمان طوری تکامل پیدا کرد که موقع گاز زدن و جویدن غذای سفت بتواند با کمک آرواره و دندانش نیروی شدیدتری وارد کند."

دانشمندان گفتند ممکن است مرطوب‌تر شدن محیط در اثر تغییر اقلیم باعث کمبود منابع غذایی برای اعضای این گونه شده باشد.

در همین حال هومو ارکتوس با دندان‌های کوچکتر احتمالا هم از گیاهان و هم گوشت تغذیه می‌کرده است.

دکتر لیس می‌گوید: "این دو گونه که تفاوت‌های خیلی زیادی داشتند... نمایندگان مسیرهای تکاملی واگرا هستند."

"هرچند ما نسلی هستیم که در نهایت جان به در برد، رکوردهای فسیلی نشان می‌دهد که دو میلیون سال قبل پارانتروپوس روباستوس حضور خیلی پررنگ تری از هومو ارکتوس در صحنه داشت."

توضیح تصویر،:کنار هم چیدن صحیح قطعات ۳۰۰ ساعت وقت برد

سگ، "وفادارترین" یار انسان، احتمالا قدیمی‌ترین دوست انسان هم هست.

بررسی یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران نشان می‌دهد رد اهلی کردن سگ را می‌توان تا ۱۱ هزار سال قبل، یعنی پایان عصر یخبندان دنبال کرد که تایید می‌کند سگ قبل از هر گونه شناخته شده دیگر، اهلی شده است. در آن زمان سگ در تمام نیمکره شمالی پراکنده بوده و پنج نوع داشته است.

با وجود پراکنده‌ شدن سگ‌های اروپایی در نقاط مختلف دنیا در دوران استعمار، ردپای نژادهای بومی‌باستانی، در قاره‌های آمریکا، آسیا، آفریقا و اقیانوسیه باقی مانده است.

این تحقیق با تجزیه و تحلیل دی‌ان‌ای سگ‌های باستان، بعضی نکات مبهم در تاریخ طبیعی سگ را روشن کرده است. دکتر پُنتوس اسکُگ‌لوند، یکی از نویسندگان این تحقیق و سرپرست آزمایشگاه ژنوم‌های کهن در موسسه کریک لندن به بی‌بی‌سی گفت: "سگ‌ عجیب موجود منحصر به فردی است، اگر از این دید نگاه کنید که وقتی همه انسان‌ها هنوز شکارچی-گردآور بودند، این گوشت‌خوار وحشی را اهلی کردند در حالیکه در بسیاری نقاط دنیا گرگ حیوانی بسیار ترسناک است. چرا انسان چنین کاری کرد؟ چگونه چنین اتفاق افتاد؟ ما به این علاقه‌مندیم".

الگوهای ژنتیکی سگ تاحدودی بازتاب الگوهای ژنتیکی انسان است چون مردم وقتی نقل مکان می‌کردند، حیواناتشان را هم با خود می‌بردند با این حال تفاوت‌های بسیاری هم وجود دارد.

مثلا سگ‌های اروپایی اولیه در ابتدا تنوع ژنتیکی داشتند و به نظر می‌رسد منشاشان دو جمعیت بسیار متمایز بوده است، یکی سگ‌های خاور نزدیک و دیگری سگ‌های سیبری.

زمانی، شاید بعد از آغاز عصر برنز، یک تبار سگ پراکندگی گسترده‌ای پیدا کرد و جای تمام جمعیت‌های سگ در این قاره گرفت. این الگو هیچ معادلی در الگوهای ژنتیکی مردم اروپا ندارد.

توضیح تصویر،:تبار ریجبک رودزیایی به سگ‌های کهن آفریقا می‌رسد

آندرس برگستورم پژوهشگر موسسه کریک و نویسنده اصلی این تحقیق می‌گوید: "اگر به حدود بیش از چهار یا پنج هزار سال پیش نگاه کنیم، متوجه می‌شویم سگ‌های اروپا بسیار متنوع بوده‌اند اما سگ‌های اروپایی که امروزه می‌بینیم، با اینکه تنوع خیلی زیادی از نظر شکل و اندازه دارند، از یک زیرمجموعه بسیار محدود ژنتیکی منشعب شده‌اند".

پژوهشگران برای این تحقیق، ژنوم (کل دی‌ان‌ای هسته سلول) ۲۷ سگ قدیمی‌را که به فرهنگ‌های باستانی مربوطند، تجزیه و تحلیل و با یکدیگر و با سگ‌های مدرن مقایسه کردند. این بررسی نشان داد نژادهایی مانند ریجبک رودزیایی در جنوب آفریقا و چیواوا و سگ بی‌مو در مکزیک، بقایای ژنتیکی سگ‌های باستان بومی‌آن منطقه را حفظ کرده‌اند.

تبار سگ‌های شرق آسیا پیچیده‌تر است. به نظر می‌آید بخشی از تبار نژادهای چینی به حیواناتی مانند دینگوی استرالیایی و سگ آوازخوان گینه‌نو برسد و بخشی هم به اروپا و سگ‌های استپ‌های روسیه.

نام سگ آوازخوان گینه‌نو به دلیل زوزه خوش‌آهنگش است که مشخصه‌اش افزایش شدید دانگ صدا در ابتدای زوزه است.

سگ آوازخوان گینه‌نو از تبار سگ‌هایی است که در آسیا و اقیانوسیه دیده می‌شوند

گریگر لارسون یکی از نویسندگان این تحقیق از دانشگاه آکسفورد می‎گوید: "سگ قدیمی‌ترین و نزدیک‌ترین حیوان همراه ماست. دی‌ان‌ای سگ‌های باستانی به ما نشان می‌دهد تاریخ مشترک ما چقدر به گذشته بازمی‌گردد و در نهایت به ما کمک خواهد کرد بفهمیم این رابطه عمیق کی و کجا آغاز شده است".

گمان می‌رود سگ تکامل‌یافته گرگ‌هایی باشد که پا به اردوگاه‌های انسان گذاشتند، شاید به دنبال بوی غذا. آنها وقتی رام می‌شدند می‌توانستند به عنوان همراه شکار و نگهبان به انسان خدمت کنند.

بررسی ژنتیکی نشان می‌دهد منشا همه سگ‌های امروز یک ‌تک‌جمعیت گرگ بوده که منقرض شده است؛ شاید هم چند جمعیت که قرابت زیادی با هم داشته‌اند. اگر اهلی کردن سگ در نقاط مختلف دنیا صورت گرفته باشد، تبارهای دیگر ژن زیادی برای سگ‌های بعدی به ارث نگذاشته‌اند.

دکتر اسکُگ‌لوند می‌گوید مشخص نیست اهلی کردن سگ اولین بار کی و کجا بوده: "تاریخ سگ بقدری پویا است که حتی وقتی دی‌ان‌ای آنها را دارید نمی‌توانید مطمئن باشید. ما واقعا نمی‌دانیم و همین نکته شگفت‌انگیز آن است".

بسیاری از حیوانات مانند گربه، شاید کمی‌بیشتر از شش هزار سال پیش که انسان برای کشاورزی سکنی‌نشین شد، حیوان خانگی شدند. احتمالا گربه برای کنترل آفاتی مانند موش مفید بوده که جذب زباله سکونت‌گاه‌های پرازدحام انسانی می‌شدند. این منشا اهلی کردن آنها را به مهد کشاورزی مثلا در خاور نزدیک برمی‌گرداند.

دکتر اسکُگ‌لوند توضیح می‌دهد: "در مورد سگ، ممکن است هر جایی بوده باشد: سیبری سرد، خاور نزدیک گرم، جنوب شرقی آسیا. برای من همه اینها محتملند".

۱۷ آبان ‌۱۳۷۶: ۲۳سال پيش در چنين روزی محمدعلی جمالزاده در ژنو درگذشت. می‌‌گفت: «ايران هميشه چهار دشمن داشته؛ بی‌سوادی، بی‌خبری، فقر و فساد.»

محمدعلی جمالزاده در سال ۱۲۷۰ در اصفهان زاده شد. پدرش از خطيبان بنام مشروطه‌خواه بود که به فرمان محمدعلی شاه کشته شد.

۱۱ ساله بود كه از بيم آزار حاكم اصفهان با خانواده به تهران رفت: «در سال ۱۹۰۸ میلادی (شانزده‌ساله بود) پدرم مرا به بیروت فرستاد که هم تحصیل بکنم و هم عربی یاد بگیرم. تا وقتی در تهران بودم، زياد با كتاب سر و كاری نداشتم. اولين بار كه كتابی خواندم در جبل لبنان بود.‌»

دو سال پس از آن به پاريس، لوزان سويیس و سپس به ديژون فرانسه رفت و رشته حقوق را به پايان رساند.

۲۳ساله بود كه با "انجمن مليون ايران" همكاری كرد و از طرف آنها به ايران رفت تا "قشون ملی" عليه نيروهای روس و انگليس گرد آورد: «چند نفر جوان از فرنگ برگشته بوديم و خيال می‌كرديم با اقدامات خود جلوی هجوم انگليس را خواهيم گرفت.»

۲۹ ساله بود كه جُنگ داستان‌های كوتاه "يكی بود يكی نبود" را انتشار داد كه سبك نزديك به زبان گفتاری و درون‌مايه واقع‌گرايانه انتقادی آن سرآغازی در داستا‌ن‌نويسی معاصر به شمار می‌آيد: «هيچ جای دنيا تر و خشك را مثل ايران با هم نمی‌سوزانند. پس از پنج سال دربدری و خون‌جگری، هنوز چشمم از بالای صفحه كشتی به خاك پاك ايران نيفتاده بود كه آواز گيلكی كرجی‌بان‌های انزلی به گوشم رسيد.»

۳۸ ساله بود كه در "سازمان جهانی كار"، بعدها شعبه‌ای از سازمان ملل متحد، استخدام شد و تا زمان بازنشستگی اوضاع و شرايط كار و كارگران ايران و چند كشور ديگر در خاور ميانه را بررسی می‌كرد.

او نزديك به ۵۰ اثر ادبی و اجتماعی به‌جا گذاشته كه بيشتر آنها را حكايت‌های طنزآميز اندرزگونه‌ای تشكيل می‌دهند كه گاه خواننده را به ياد خطابه‌ها (شايد سخنرانی‌های پدرش) می‌اندازند.

ويژگی ديگر آثار او كاربرد زبان توده مردم است. گويی نويسنده كه تنها ۱۶ سال از عمرش را در ميهن محبوبش گذرانده، زبان فارسی را سرزمين جانشين پندارهای خود ساخته است.

اگرچه هيچ‌كدام از آثار او به پايه "يكی بود يكی نبود" نرسيدند اما نوشته‌هایش در خرافات‌زدايی و روشنگری چند نسل در پرهيز از دشمنی با نوگرايی غربی نقش سازنده داشتند: «ما كی هستيم كه اينها با ما دشمن باشند؟ بايد پيدا كرد چرا كمال‌الملک در موزه‌های دنيا يك تابلو هم ندارد.»

محمدعلی جمالزاده در ۱۰۵ سالگی در جنوب غرب سویيس درگذشت.

۱۶ آبان ۱۲۸۹؛ ۱۱۰ سال پیش در چنین روزی ملوک ضرابی در تهران زاده شد. می‌گفت: «همیشه ضربی و شاد خواندم ولی هیچگاه مطربانه کار نکردم.»

پدر ملوک ضرابی بازرگان بود: «پدرم فوق العاده خوب می‌خواند. هر صبح بعد از نماز، دعای دوازده امام را می‌خواند و اگر یک روز نمی‌خواند، همسایه‌ها می‌آمدند در خانه و می‌گفتند: ما امروز صدای حاج‌‌آقا را نشنیده‌ایم. مثل این است که چیزی گم کرده‌ایم.»

نُه ساله بود که به خانه عین‌السلطان از نجیب‌زادگان محل رفت و آمد می‌کرد و بی آنکه خانواده خرسند باشد، آواز می‌خواند: «حسین طاهرزاده از خوانندگان معروف زمان مرا در منزل عین‌السلطان دید و صدایم را شنید. از صدایم خوشش آمد و دو سال به من مشق آواز داد. حاجی‌خان عینالدوله هم در منزل عینالسلطان رفت و آمد داشت، یک سال هم او ضرب زدن و ضربی خواندن را به من یاد داد. یک روز طاهرزاده فرمود: دیگر بس است. یک روز هم حاجی‌خان عین‌الدوله ضرب را بوسید و گفت: من دیگر در مقابل تو ضرب نمی‌زنم و ضربی نمی‌خوانم.»

۱۶ ساله بود که نخستین ترانه‌اش را بر روی صفحه گرامافون ضبط کرد و در همان سال به جامعه نوبنیاد باربد رفت و از آن پس همکاری ماندگاری را با اسماعیل مهرتاش و ارکستر او آغاز کرد.

اگر قمرالملوک وزیری زن پرتوان آواز ایرانی بود، او در اجرای ترانه از نخستین‌ها و سرآمدان به شمار می‌رفت به ویژه که هم به ضرب‌آهنگ توجه ویژه‌ای داشت و هم در تئاتر جامعه باربد، بارها در نقش شیرین و لیلی ظاهر می‌شد و می‌خواند و از ترفندهای تئاترال در ترانه‌خوانی بهره می‌گرفت.

۲۵ ساله بود که به مناسبت رفع حجاب ترانه "عروس گل" را در "تماشاخانه تهران" را خواند و به این خاطر کتک وحشیانه‌ای از خشک‌اندیشان خورد اما با اراده محکمتری به کار ادامه داد و ترانه "دختران سیروس" از ساخته‌های محمدعلی امیرجاهد را خواند: «دختران سیروس، تا به کی در افسوس، زیر دست مردان، تا به چند محبوس.»

۲۹ ساله بود که با ابوالحسن صبا و اسماعیل مهرتاش برای ضبط چند صفحه به حلب سوریه رفت و دو سال پس از آن وارد رادیو ایران شد: «اولین ترانه‌ای که در رادیو اجرا کردم کیستی ساخته حسین یاحقی بود که مرتضی محجوبی، حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و حسین تهرانی با من همکاری می‌کردند و شعرش را حسن سالک سروده بود».

او تا بروز انقلاب ۵۷ با رادیو ایران همکاری داشت و همیشه بخشی از درآمدش را به سازمان‌های خیریه می‌بخشید.

ملوک ضرابی در ۸۹ سالگی در زادگاهش درگذشت.

۱۹ آبان ۱۳۳۳: ۶۶ سال پيش در چنين روزی حسين فاطمی‌در تهران اعدام شد. می‌گفت: «ای ملت ايران، از آن روز كه پادشاه صفوی تقدير را در تاج و تخت ايران دخالت داد و به جادوگری و دعانويسی متوسل شد، روح تو و شخصيت‌ات را شكست.»

حسين فاطمی‌در سال ۱۲۹۸ در نايين زاده شد. پدرش از روحانيان زادگاهش بود. دبستان را در زادگاهش و دبيرستان را در اصفهان گذراند و از همان زمان در روزنامه "باختر امروز" كه برادرش انتشار می‌داد كار می‌کرد.

۱۷ ساله بود كه به تهران رفت و هم‌زمان با تحصيل حقوق در روزنامه "ستاره" مطلب می‌نوشت و دیری نپاييد كه به خاطر مقاله "كبوترها" كه در آن نمايندگان مجلس را "عروسک‌های خيمه‌شب‌ بازی" خوانده بود، به شهربانی احضار شد.

۲۱ ساله بود كه اداره "باختر امروز" را نخست در اصفهان و سپس در تهران به عهده گرفت و به خاطر نوشتن گزارش‌ها و تفسيرهای تند عليه دربار و محافظه‌كاران، چند بار به زندان افتاد: «ايران را بايد ايرانی حفظ كند، يعنی توده ايرانی. اجتماع تا آزادی نداشته باشد، نمی‌تواند به وظيفه خود عمل نماید. طبقه‌ای مخصوص و عده‌ای معين قادر به حفظ مملكت نيستند. يك نفر، يك عائله، يك دسته، يك عقيده را از ميان بردن كار آسانی است ولی طبقات، خانواده‌ها، عقايد و افكار متفاوت را نمی‌شود از ميان برد. پس به همه آزادی بدهيد كه در حفظ كشور بكوشند.»

۲۵ ساله بود كه به پاريس رفت و چهار سال پس از آن با نوشتن پايان‌نامه دكتری درباره شرايط كار در ايران و كارآموزی در رشته روزنامه‌نگاری به ايران بازگشت و دوباره "باختر امروز" را راه انداخت.

۳۰ ساله بود كه در كنار محمد مصدق "جبهه ملي" را تشكيل داد و همان‌جا پيشنهاد "ملی شدن نفت ايران" را مطرح كرد. ۳۲ ساله بود كه به خاطر برگزاری يادبود برای دوست و همكارش محمد مسعود، از سوی فداييان اسلام به جانش سوء قصد شد، ولی زخمی‌به ميدان مبارزه برای تشكيل حكومت ملی مصدق بازگشت.

يك سال پس از آن وزير خارجه و سخنگوی دولت مصدق شد. سفارت انگليس را بست و در كنار كار دولتی به نوشتن مقالات تند عليه دربار ادامه داد.

با كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تحت پيگرد قرار گرفت و نخست توانست شش ماه پنهان بماند.

روز ششم اسفند ۱۳۳۲ او را دستگير كردند و هنگامی‌كه مطمئن شدند ابراز ندامت نمی‌کند، به فرمان شاه در يك دادگاه سِری نظامی‌به اعدام محكوم كردند: «اگر من امروز استغفار كنم ديگر هيچكس توی اين مملكت حرف كسی را باور نمی‌کند. جواب جوان‌های مملكت را در آينده تاريخ چه كسی خواهد داد كه می‌گويند حسين فاطمی‌هم وقتی كه پای جانش افتاد تسليم شد.»

حسين فاطمی‌در ۳۵ سالگی در تهران تیرباران شد.

تقریبا همه باستان‌پژوهان درباره تقسیم کار در دوران نو‌سنگی هم‌نظرند؛ زن‌ها به شکار جانوران کوچک می‌رفتند و شکار جانوران بزرگ کار مردها بود. اما یافته‌های بسیاری تردیدهای جدی درباره درستی این نظر به وجود می‌آورد.

یافته‌هایی در مکانی در ارتفاع ۴۰۰۰ متری رشته کوه آندن (بلندترین رشته کوه جهان به طول ۷۵۰۰ کیلومتر در آمریکای جنوبی) این نظریه دانشمندان را زیر سوال برده است که در دوره نو‌سنگی شکار جانواران بزرگ بر عهده مردها بود و زن‌ها تنها به شکار حیوانات کوچک می‌رفتند.

در این مکان قبر زنی کشف شده که متعلق به ۹۰۰۰ سال پیش است. این زن شکارچی گوزن‌های بزرگ رشته کوه آند و دیگر حیوانات بزرگ جثه بوده و تنها زنی در قاره آمریکا نبوده که به شکار جانوران بزرگ می‌رفته است.

محققان دانشگاه کالیفرنیا در شهر دیویس نتیجه پژوهش‌هایی را در مجله پیشرفت‌های علمی‌"Science Advances" منتشر کرده که نشان می‌دهد در دوران نوسنگی (Jungesteinzeit) تفکیک وظایف بین دو جنس کمتر از آنچه تصور می‌شده وجود داشته است.

رندی‌هاس، نویسنده این پژوهش می‌گوید: «یافته‌های باستان‌شناسی و تجزیه و تحلیل مراسم خاکسپاری در این دوره این نظریه را که فقط مردان برای شکار می‌رفتند، رد می‌کند.» او درباره اهمیت این یافته‌ها اشاره می‌کند که آنها پرتوی هم بر بحث‌های فعلی درباره مسئله جنسیت و شغل می‌افکند. این انسان‌شناس تأکید می‌کند: «دستمزدهای نابرابر طبیعی نیست. حتی اجداد ما نیز وظایف را میان خود به طور مساوی تقسیم می‌کردند.»

باستان شناسان این مقبره را در سال ۲۰۱۸ در ویلامایا پاتجکسا در پرو کشف کردند. اشیائی که در گور گذاشته شده‌اند شامل نیزه و ابزارهایی برای فرآوری حیوانات است. از آنجا که در دوره نوسنگی در این منطقه مرسوم بود که مردگان را به همراه اشیا روزمره آنها دفن کنند، محققان تصور می‌کنند که فرد به خاک سپرده شده یک شکارچی بوده است. جنسیت او با بررسی ساختار استخوان و پروتئین‌های دندان‌های او تشخیص داده شده است.

این یافته سوال جدی در برابر باستان‌شناسان گذاشت؛ این که آیا این زن شکارچی یک استثنا بود یا قاعده؟ آنها برای یافتن پاسخ درست دست به تحلیل یافته‌هایی در گورهای دیگر متعلق به این دوره در آمریکای شمالی و جنوبی زدند. آنها ۴۲۹ باقی مانده جسد را در ۱۰۷ گورستان را مورد بررسی قرار دادند. در ۲۷ مورد اشیاء شکار همراه مردگان بوده که ۱۵ تای آنها مرد و ۱۱ نفر زن بوده‌اند.

به باور پژوهشگران این پژوهش‌ها زمینه قابل اتکایی برای این نتیجه‌گیری هستند که زنان به هیچ عنوان در شکار جانواران بزرگ نقشی فرعی نداشته‌اند. گور کشف شده در ویلامایا پاتجکسا کهن‌ترین در نوع خود است که در قاره آمریکا کشف شده. پژوهشگران این احتمال را می‌دهند که ۳۰ تا ۵۰ درصد شکارچیان زن بودند.

درک خطرات بحران آب‌وهوایی و عوامل مرتبط با آن برای بسیاری دشوار است. با وجود افزایش روزمره این خطرات از عمل خبری نیست. بسیاری در برابر تغییر مقاومت می‌کنند. چه می‌توان کرد بدون این که به هراس عمومی‌دامن زده شود؟

دانشمندان سال‌هاست که در این زمینه اتفاق نظر دارند: اگر انتشار گازهای گلخانه‌‌ای با همین سرعت ادامه یابد تا ۸۰ سال دیگر کره زمین دست کم چهار درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیش‌صنعتی گرم‌تر خواهد شد. تازه این آغاز کار است و اگر این روند با همین شدت پیش برود تا ۱۰۰ سال دیگر دمای کره خاکی ما ممکن است هفت تا هشت درجه دیگر افزایش یابد.

انسان معمولا نسبت به خطرات سریع واکنش نشان می‌دهد. او در آتش‌سوزی سریعا پا به فرار می‌گذارد و والدین نیز تمام توجه خود را به‌کار می‌بندند تا کودکانشان را از خطرات برهانند.

با این همه آندریاس ارنست، استاد تجزیه تحلیل و روانشناسی محیط زیست در دانشگاه کاسل آلمان می‌گوید، انسان از نظر تکاملی برای اوضاع خطرناک ساخته نشده است. او به صدای خش‌خش بوته‌ها به‌سرعت واکنش نشان می‌دهد، اما به تهدیدات ناشی از تغییرات ناملموس زیست‌محیطی بی‌اعتناست.

ارنست می‌افزاید، به همین دلیل است که زمین‌گرمایی باعث پاسخ سریع و مستقیم انسان نمی‌شود، چرا که روند گرمایش زمین کند و بطئی است و اگر چه گه‌گاه پیامدهای آن آشکار می‌‌شود اما انسان در زندگی روزمره خود آن را حس نمی‌کند.

اعدادی نامفهوم

کارشناسان شورای بین‌المللی تغییرات آب‌وهوایی (IPCC) در گزارش‌های خود عواقب زمین‌گرمایی را به‌روشنی توضیح‌ داده‌اند و با این حال بسیاری، از جمله سیاستمداران جزئیات آن را درک نمی‌کنند.

برای مثال برای انسان سخت است درک کند وقتی صحبت از انتشار یک تن گاز گلخانه‌ای به میان می‌آید، این به‌درستی یعنی چه؟ نه آن که از نظر کمیت آن را نفهمد بلکه آن را "حس نمی‌کند." ارنست می‌گوید، "روان انسان از درک حقیقی چنین اعدادی" عاجز است.

واکنش جمعی: سکوت و واپس‌زنی

مانع دیگر بر سر راه درک واقعی بحران آب‌وهوایی یک مکانیزم دفاعی آشنا در انسان است: واپس‌زنی و فرافکنی.

آندریاس ارنست، استاد محیط زیست دانشگاه کاسل گفته است: «انسان می‌گوید، این وحشتناک است و من نمی‌خواهم الان در مورد آن اصلا بدانم. این همان مکانیزمی‌است که سیگاری‌ها در مواجهه با پیامدهای سیگار کشیدن از آن استفاده می‌کنند. هنگام روبرو شدن با پیامدهای گرمایش زمین نیز از همین مکانیزم استفاده می‌شود.»

بسیاری نمی‌خواهند، خود را درگیر موضوع محیط زیست کنند، آن‌ها این موضوع را نادیده گرفته، از آن رو بر‌گردانده و آن را به دیگران محول می‌کنند.

کریستوف نیکندای، کارشناس روان‌درمانی آلمان این واکنش را نوعی الگوی رفتار جمعی می‌داند. به نظر او، سکوت، واپس‌زدن و رد بحران آب‌وهوایی شبیه عدم پذیرش پیری، بیماری و مرگ در جامعه است.

نیکندای می‌گوید: «اینک بر عهده روانشناسان است که این واکنش دفاعی و احساسات مربوط به آن را بشناسند و همزمان خیرخواهانه با دگرگون‌شدن ارزش‌ها همراه شوند؛ مسیری که شامل پایان دوران سوخت‌های فسیلی و تغییر ارزش‌ها خواهد شد به‌نحوی که تعامل جای تقابل و رقابت را بگیرد.»

به باور او، روانشناسان می‌توانند کمک کنند تا جامعه افراط را پس زده و به ‌جای آن تسهیم، ترمیم، حفاظت و تماس دوباره با طبیعت را برگزیند. با چنین رویکردی است که روانشناسان به زعم نیکندای، یاوری مهم در مسیر غلبه بر بحران آب‌وهوایی و احساساتی نظیر ترس، بی‌عملی و درماندگی خواهند بود.

هزاران روانشناس و روان‌درمانگر در سراسر دنیا در تلاش‌اند تا با بیدار ساختن وجدان‌ جمعی و برپایی سمینارهایی راه تغییرات عمیق اجتماعی را هموار کرده و به مردم در نگرانی‌های زیست‌محیطی کمک کنند.

لئا دوهم، روان‌درمانگر آلمانی می‌گوید، زمان به تخصص روانشناسان و روان‌درمانگران نیاز دارد. او ادامه می‌دهد: «ما از همه حوزه‌ها درخواست‌های بیشماری دریافت می‌کنیم که درخواست برای کمک به غلبه بر بحران آب‌وهوایی بخش بسیار بزرگی از آن‌ها را تشکیل می‌دهد.»

محققان در دانشگاه بث بریتانیا می‌گویند شواهدی در دست دارند که نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها برای قریب ۱۰۰ هزار سال در حال جنگ با اجداد انسان فعلی بوده‌اند تا از قلمرو خود محافظت کنند.

انسان نئاندرتال/عکس: Pixabay/Canva

نئاندرتال‌ها، که ۹۹.۷ درصد دی‌ان‌ای مشترک با انسان فعلی داشته‌اند، گروهی از هم‌خانواده هوموساپین‌ها (نسل فعلی انسان‌ها) بودند که ۶۰۰ هزار سال پیش بر خلاف هم‌تیره‌های خود که در آفریقا ماندند، این قاره را ترک کردند و به آسیا و اروپا رفتند.

به گزارش یورو نیوز؛ دانشمندان در تحقیقات تازه خود درباره اجداد باستانی انسان به این نتیجه رسیده‌اند که با ورود بعدی هوموساپین‌ها به زیستگاه نئاندرتال‌ها در آسیا و اروپا جنگی فرسایشی به مدت ۱۰۰ هزار سال میان این دو تیره درگرفته که در نهایت با انقراض نئاندرتال‌ها پایان پذیرفته است.

نقشه دیرینه‌شناختی موسسه پژوهشی دانشگاه بث نشان می‌دهد اجداد انسان فعلی در حدود ۱۶۰ هزار سال قبل از طریق شبه جزیره عربستان وارد خاک آسیا شده‌اند و به سرعت برای تصاحب قلمرو جدید وارد درگیری با ساکنان آن نئاندرتال‌ها شدند.

مطالعات زیست‌شناسی نشان می‌دهد نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها در ۵۵ هزار سال قبل همچنان در برابر هجوم مهمانان ناخوانده مقاومت می‌کرده‌اند تا زمانی که به کل منقرض شده‌اند.

نئاندرتال‌ها معمولا به عنوان شکارچیانی ماهر و جنگجویانی خطرناک شناخته می‌شوند که تنها انسان‌های مدرن می‌توانستند از پس رقابت با آن‌ها برآیند.

اجساد برجای مانده از این تیره از انسان‌ها نشان می‌دهد که در استخوان‌ آن‌ها شکستگی در بازو و حاصل دفع ضربه به صورت مکرر وجود دارد. بقایای نئاندرتال‌هایی که در غار شانه‌در در کردستان عراق به دست آمده است نشان می‌دهد این افراد با ضربه نیزه به سینه و صورت کشته شده‌اند.

نیکلاس لانگ ریچ، محقق ارشد در بیولوژی تکاملی در دانشگاه بث بریتانیا، می‌گوید: «هرچند جنگ‌های قبیله‌ای و بر سر قلمرو میان نئاندرتال‌ها سابقه داشته است، با این حال درگیری‌های کوچک، چریکی و شدید که برای مدت طولانی ادامه یافته‌اند با الگوی جنگ‌های سرزمینی تطابق دارند.»

وی می‌افزاید: «در واقع جنگ‌هایی از این دست علامت‌های ظریف از خود به جا می‌گذارند؛ علائمی‌که نشان می‌دهد آنان بلافاصله مقهور مهاجمان نشده‌اند و برای حدود ۱۰۰ هزار سال در برابر گسترش انسان مدرن مقاومت کرده‌اند.»

محققان تصور می‌کنند توانایی انسان در بهبود ساخت جنگ‌افزار و ارتقای توان تهاجمی‌خود باعث پیروزی نهایی انسان در جنگ با نئاندرتال‌ها شده باشد.

۱۳ آبان ۱۲۹۴؛ ۱۰۵ سال پيش در چنين روزی کلارا آبکار در تهران زاده شد. او هرگز آثارش را به فروش نگذاشت.

پدر و مادر کلارا آبکار از ارمنيان جلفای اصفهان بودند و زود به استعداد دخترشان در دبيرستان پی بردند و در پيشرفت او کوشيدند: "نقش معلمان دلسوز به خصوص معلم نقاشی‌ام مارکار قرابگيان در پيشرفت من بسيار موثر بود".

۲۳ ساله بود که به هنرستان دخترانه راه يافت و نزد استادانی مانند‌هادی‌خان تجويدی و طاهر جوادزاده مينياتور و نزد ميرزاعلی درودی تذهيب را فرا گرفت. او سه سال بعد از وزارت پيشه و هنر گواهينامه درجه يک مينياتورسازی را دريافت کرد و به هنرستان عالی رفت:

"نوعی از نقوش گره را در کتاب‌های هنری ارامنه ديده بودم. وقتی در مسير طولانی دوران هنری با استاد عاليقدر، حسين کاشیتراش، با آنهمه نبوغ آشنا شدم، حيفم آمد که از دريای معرفتش قطره‌ای برنگيرم. بدين ترتيب نزد ايشان شروع به آموختن هنر گره‌چينی يا گره‌سازی (نقش و نگار روی کاشی و چوب) نمودم که الحق کاری بس مشکل و وقت‌گير بود".

۴۰ ساله بود که پس از ۱۴ سال کار و آموزش به استخدام دانشکده هنرهای زيبا درآمد و سه سال بعد از آنجا ليسانس نقاشی در شاخه مينياتور گرفت.

او در تذهيب (کتاب‌آرایی) و مينياتور پيرو سبک گذشتگان به ويژه نگارگران روزگار دودمان صفوی بود و رنگ‌آميزی و خط‌های طبقه‌بندی‌شده را به سبک نقاشی سنتی ايران، بر نگارگری نوين و "پِرسپِکتيو" برتری می‌داد.

کلارا آبکار بيش از ۱۰۰ نگاره ماندگار مانند "انوشیروان و بزرگمهر"، "شکار بهرام"، "یوسف و زلیخا"، "پیرزن و سلطان سنجر" و "تاج پیمان" که نگین‌کاری روی نقره است از خود به جا نهاد و همه را به سازمان ميراث فرهنگی پيشکش کرد.

افزون بر اين او تابلوهای بسیاری در زمینه تذهیب دارد که تذهیب هشت ضلعی او با طرح بته جقه در ميان کارشناسان و علاقه‌مندان شناخته شده است.

۶۲ ساله بود که بازنشسته شد: "برای هنرمندان نبايد بازنشستگی وجود داشته باشد زيرا درست در زمانی که يک هنرمند با دنيايی از تجربه و ذوق در اوج شکوفایی می‌تواند به آفرينش هنری بپردازد، ابلاغ خانه‌نشينی به او می‌دهند".

۷۳ ساله بود که خانه شخصی‌اش را آموزشگاه نگارگری کرد و دو سال پس از آن موزه‌ای به نام او با آثارش در کاخ پيشين سعدآباد گشوده شد.

کلارا آبکار در ۸۰ سالگی در زادگاهش درگذشت.